İnsanı, Allah Teâlâ’dan Uzaklaştıran Şeyler
NSANI, ALLAH TEÂLÂ’DAN UZAKLAŞTIRAN ŞEYLER
قَدْ اَفْلَحَ مَنْ زَكّٰیهَا
(“Nefsini arındıran kurtuluşa ermiştir.” [eş-Şems, 9])
En mühim nokta burası.
Lâ ilâhe, yani Allah’tan uzaklaştıran her şeyi uzaklaştırmak. Nedir bunlar? Bir; enâniyet. Benlik, kibir, gurur… Bu yok bu yolda, tasavvufta bu yok.
Aziz Mahmud Hüdâyî kadıyken, Kâdı’l-Kudât iken ciğer sattırıldı.
Hâlid-i Bağdâdî, ilimlerin zirvesindeyken helâ temizlettirildi.
Yunus Emre’nin başı eşikte tutuldu, ondan sonra Tapduk Emre içeri aldı.
Velhâsıl insanda “ben” yok. Ben demeyecek, “Sen yâ Rabbi!” diyecek. “Sen’in lûtfun!” diyecek. “Ben kazandım, ben ettim, ben becerdim, ben şunu yaptım…” değil. “Yâ Rabbi lûtfettin!”
Cenâb-ı Hak Bedir’den sonra Enfal Sûresi’nde;
“Sen öldürmedin (Peygamber) Biz öldürdük; Sen atmadın Biz attık…” (el-Enfâl, 17) buyuruyor.
Tevhid akîdesinin ortaklığa tahammülü yok. Ortaklık istemiyor. “Ben” dediğin zaman gidiyor, helâk oluyor gidiyor yaptığın her şey. Onun için daima enâniyet değil, “Sen yâ Rabbi” diyecek. Enâniyet olmayacak. İntikam olmayacak, affedici olacaksın. Affedilmek istiyorsan kıyâmet günü, affedici olacaksın.
“…Allâh’ın sizi affetmesini istemez misiniz?..” (en-Nûr, 22) (buyuruyor) Cenâb-ı Hak Nûr Sûresi’nde.
Tecessüs olmayacak, kusur arama… Cenâb-ı Hak;
وَلَا تَجَسَّسُوا (“…Birbirinizin gizli hâllerini araştırmayın…” [el-Hucurât, 12]) buyuruyor. Eğer tecessüs edecek isen kendine tecessüs et. Kendi kusurlarına bak.
İsraf olmayacak. Hakkın yok. “اَلْمُلْكُ لِلّٰهِ” Mülk Allâh’ındır. Kimsenin bir mülkü yok.
İsraf nedir? Aşağılık duygusunu bastırma hareketi eşyâ ile.
Haksızlık olmayacak. Kul hakkı, hakk-ı ibâd. Bu en ağır bir şey. En zor iş bu. Efendimiz vefât ederken iki şey üzerinde çok durdu:
“Namaz, namaz, namaz, emrinizin altındakilerin hukukuna dikkat edin.” (Bkz. Beyhakî, Şuab, VII, 477)
İhtiras olmayacak.